Big Bang-ko teoria

Big Banga edo Leherketa handia , Unibertsoaren sorrera azaltzeko jaiotako teoria bati emandako izena da.Eredu zientifiko entsatzen da. Denbora-espazio batasun batetik abiatuta leherketa moduko bat egon zen hasieran eta unibertsoko materia eta energia guztia elkarrengandik aldentzen hasi zen eta aldentzen ari zen heinean hozten.

Mikrouhinen atzeko aldeko erradiazio kosmikoa. "Ikus" daitekeen gauzarik urrunena, zaharrena.

Neurketen arabera, erradiazioak osatzen duen atzeko alde hori irudi honetatik ondoriozta daitekeena baino askoz homogeneoagoa da.

Izarrak

Izar bat plasmazko gorputz biribil handia eta trinkoa da, bere erdigune beroan fusio nuklearra mantentzeko bezain handia. Fusioa da izarrek beren kanpo geruzetatik etengabe kanporatzen duten energiaren iturburu.Hidrogenoa eta helioa baino astunago den ia gai guztiak izarretako erdigunean sortzen dira.

Izar taldeek galaxiak sortzen dituzte eta unibertsoko argizagi nagusiak dira.Lurretik hurbilen dagoen izarra Eguzkia da eta Lurraren energia iturri nagusia, argia barne. Honek 1026 watt inguru (ehun koatrilioi watt) igortzen ditu.

Konstelazioak

Konstelazioak zerua zatitzeko erabiltzen den sistema dira. II.mendean,Ptolomeo greziar astronomoak48 konstelaziotan zatitu zuen zerua, izarren i arteko marra batzuk asmatuta irudiak eginez.1928tik 1930era btartean,Nazioarteko AstornomiaBatasunak muga zehatzeko 88 konstelaziotan zatitu zuen zerua ofizialki. Konstelazioen mugak behin betiko zehazteko lan hori, funtsean, Eugène Joseph Delporte belgikar astronomoak egin zuen, eta Nazioarteko Astronomia Batasunak 1930ean argitaratu zuen.

Konstelazioen zerrenda

Latinez	Laburpen	Esanahia
Andromeda	And	Andromeda
Antlia	Ant	Makina Pneumatiko
Apus	Apu	Paradisuko Hegazti
Aquarius	Aqr	Akuario
Aquila	Aql	Arrano
Ara	Ara	Aldare
Aries	Ari	Ahari
Auriga	Aur	Zaldizain
Boötes	Boo	Itzain
Caelum	Cae	Zizel
Camelopardalis	Cam	Jirafa
Cancer	Cnc	Karramarro
Canes Venatici	CVn	Ehiza-txakur
Canis Major	CMa	Txakur Nagusi
Canis Minor	CMi	Txakur Txiki
Capricornus	Cap	Ureko Ahuntz
Carina	Car	Gila
Cassiopeia	Cas	Cassiopeia
Centaurus	Cen	Zentauro
Cepheus	Cep	Zefeo
Cetus	Cet	Bale
Chamaeleon	Cha	Kamaleoi
Circinus	Cir	Konpas
Columba	Col	Uso
Coma Berenices	Com	Berenices-en Adats
Corona Australis	CrA	Koro Austral
Corona Borealis	CrB	Koro Boreal
Corvus	Crv	Erroi
Crater	Crt	Kopa
Crux	Cru	Hegoaldeko Gurutze
Cygnus	Cyg	Beltxarga edo Zisne
Delphinus	Del	Izurde
Dorado	Dor	Urre-arrain
Draco	Dra	Dragoi
Equuleus	Equ	Zaldi Txiki
Eridanus	Eri	Eridano
Fornax	For	Labe
Gemini	Gem	Bikiak
Grus	Gru	Kurrilo
Hercules	Her	Hercules
Horologium	Hor	Erloju
Hydra	Hya	Hidra
Hydrus	Hyi	Hidra ar
Indus	Ind	Amerindiar
Lacerta	Lac	Sugandila
Leo	Leo	Lehoi
Leo Minor	LMi	Lehoi Txiki
Lepus	Lep	Erbi
Libra	Lib	Balantza
Lupus	Lup	Otso
Lynx	Lyn	Katamotz
Lyra	Lyr	Lira
Mensa	Men	Mahai
Microscopium	Mic	Mikroskopio
Monoceros	Mon	Adarbakar
Musca	Mus	Euli
Norma	Nor	Arau
Octans	Oct	Oktante
Ophiuchus	Oph	Ofiuco
Orion	Ori	Orion
Pavo	Pav	Indioilar
Pegasus	Peg	Pegaso
Perseus	Per	Perseo
Phoenix	Phe	Fenix
Pictor	Pic	Paleta
Piscis	Psc	Arrainak
Piscis Austrinus	PsA	Arrain Austral
Puppis	Pup	Popa
Pyxis	Pyx	Iparrorratz
Reticulum	Ret	Sare
Sagitta	Sge	Gezi
Sagittarius	Sgr	Arkulari
Scorpius	Sco	Eskorpioi
Sculptor	Scl	Eskultore
Scutum	Sct	Ezkutu
Serpens	Ser	Suge
Sextans	Sex	Sestante
Taurus	Tau	Zezen
Telescopium	Tel	Teleskopio
Triangulum	Tri	Triangelu
Triangulum Australe	TrA	Triangelu Austral
Tucana	Tuc	Tukan
Ursa Major	UMa	Hartz-eme Nagusi
Ursa Minor	UMi	Hartz-eme Txiki
Vela	Vel	Vela
Virgo	Vir	Virgina
Volans	Vol	Arrain Hegalari
Vulpecula	Vul	Azeri-eme

Planeta nanoak

Planeta nanoak, Nazioarteko Astronomia Elkarteak 2006. urtean eguzki-sistemako gorputzen sailkapen berriaren barnean sortutako sail berria da, planeta eta eguzki-sistemako gorputz txikiekin batera. 2010. urtearen hasieran 5 planeta nano zeuden eguzki sisteman: Zeres, Pluton, Haumea, Makemake eta Eris. Hala ere, eguzki-sisteman planeta nano izena jasoko luketen beste gorputz asko daudela ziurtzat jotzen da.

Eguzki-sistemako gorputz batek, planeta nanotzat sailka dezaten, baldintzak hauek bete behar ditu:^[

• eguzkiaren inguruko orbita batean dabil;
• badu nahikoa masa, gorputz zurrunaren indarra gainditu eta oreka hidrostatikoa lortzeko, forma esferikoa edo ia esferikoa lortuz;
• bere orbitaren inguruak garbitzen ditu.

Materia iluna

Astrofisikan, materia iluna erradiazio elektromagnetikorik igortzen ez duen materia da. Beraz ezin dugu bere presentzia zuzenean nabaritu. Zenbait fenomenoastronomiko ulertzeko materia arrunt nahikorik ez zegoela konturatzean, fisikariek, unibertsoak beste osagairen bat izan beharko zuela ondorioztatu zuten. Azken neurketek diotenez, neur ezina den osagai hori, unibertsoko materia osoaren %22 izango zen. Materia arrunta soilik %3-4 izanik. Geratzen den beste %75-a oraindik misteriotsuagoa den energia ilunak beteko luke.

Supernoba

Supernoba (izar berria) esan nahi du, bat-batean agertzen direlako, eta oso objektu distiratsuak sortzen duen izar-leherketa da. Supernobek, asteak edota hilabeteetan zehar irauten duten oso argi-izpi distiratsuak igortzen dituzte.Fenomeno hau oso masa handiko izarretan sortzen da, gehiago fusionatu ezin dutenean. Hori gertatzen denean, supituki uzkurtzen dira eta ondoren energia handia igortzen dute.

Quasar

Quasarra urruneko galaxien erdigunean dauden energia formazioak dira. Eguzki-sistemaren tamainakoak izaten dira. Galaxia aktiboetan aurkitzen dira, eta energia gehien ekoizten duten astroak dira unibertsoan. Urtero, quasar batek, 1.000 eguzki-masa irensten ditu.

Kometak

Kometak eguzki sistemako argizagi mota bat dira eta Eguzkiaren inguruan orbitatzen dute orbita oso eliptikoak egiten. Asteroideak ez bezala, kometak Eguzkiaren ondotik pasatzen direnean sublimatzen diren material solidoz osaturik daude, eta isats edo adats moduko bat agertzen da, 30-80 milioi kilometrokoa.

Asteroideak

Asteroideak planeta oso txikiak dira. Lurretik ikusita izarrak dirudite eta horrexegatik John Herschelek  eman zien izen hori.

Ezagutzen ditugun asteroide gehienak, Marte eta Jupiterren artean biratzen dute asteroide-gerrikoa deitzen den gunean.

Hona emen irudi bat:

Zulo Beltzak

Zulo beltza dentsitate ikaragarri handia duen objektu astronomikoa da. Grabitate indarra oso handia du, ihes-abiadura argiaren abiadura baino handiagoa delarik. Beraz, ezerk ere ezin dio bere grabitate indarrari ihes egin, horrats izenaren jatorria.
Zulo beltzek ez dute kanpora ez materia ez energiarik isurtzen.
Hona hemen zulo beltz bat:

Nebulosak

Nebulosak, hautsez eta metatutako gasez osaturiko espazioko hodeiak dira.Partikulek elkarren artean egiten duten grabitate indarrari esker loturik mantentzen dira  gas eta hauts partikulak.

Unibertso eta bere entitate bereziak

Unibertsoa existitzen den materia eta energia guztia eta jauek existitzen diren espazio eta denboraren batasuna da.Existitzen den oro unibertsoaren baitan expekulatzen da.
Unibertsoaren barruan "Galaxiak" izeneko entitate kosmikoak izar,planeta eta hainbeste entitate batzuk dituen  multzoak dira.Galaxiak forma eta tamainu desberdianak dira eta oraindik ez dakigu zenbait dauden.
Hona emen Galaxia batzuk: Esne Bidea, Galaxia Aktiba eta M88.

http://www.astromia.com/universo/index.htm